Obrzyce, znane również pod niemiecką nazwą Obrawalde, stanowią wschodnią część Międzyrzecza, która została rozwinięta wokół kompleksu szpitalnego przeznaczonego dla osób z problemami psychicznymi.
Budowa szpitala, datowana na lata 1901–1904, stanowi kluczowy element tej osady, która od 1928 roku wchodzi w skład geodezyjnych granic miasta Międzyrzecz.
Historia
Architektura kompleksu szpitalno-mieszkalnego w Obrzycach jest wynikiem pracy międzyrzeczanina, Küblera, który zrealizował tę inwestycję. Otwarcie obiektu miało miejsce 2 listopada 1904 roku, a całość nazwano Obrawalde, co w tłumaczeniu oznacza Las Obrzański. Kompleks usytuowano w odległości 3 kilometrów na wschód od centrum miasta, wzdłuż drogi prowadzącej do Poznania, obecnie znanej jako droga wojewódzka nr 137 – ulica Poznańska.
Szpital zyskał nazwę 4. Posensche Provinzial-Irrenanstalt Obrawalde bei Meseritz, co w polskim tłumaczeniu oznacza 4 Poznański Prowincjonalny Zakład dla Obłąkanych w Obrzycach koło Międzyrzecza. W pierwszej fazie budowy powstało 13 pawilonów dla pacjentów, a także gmach administracyjny, kościół oraz budynki zaplecza gospodarczego i technicznego. Dodatkowo zrealizowano domy mieszkalne dla personelu.
Oprócz funkcji leczniczych, Obrzyce w latach 1922–1928 pełniły znaczącą rolę jako ośrodek administracyjny dla nowo utworzonej Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej. Część budynków użytkował zarząd prowincji, gdzie odbywały się między innymi posiedzenia landtagu. W lecie 1939 roku zainicjowano przygotowania zakładu do akcji T4, która w obrzyckim szpitalu rozpoczęła się w 1942 roku i trwała do stycznia 1945 roku.
Zabytki
Obiekt przedstawia symetryczną zabudowę zakładu, której główną osią jest od strony południowej budynek administracyjny, a od północy kostnica. Po obu stronach tej osi usytuowane są pawilony przeznaczone dla pacjentów. W miarę upływu lat szpital przeszedł znaczną rozbudowę. Wokół niego powstały również budynki mieszkalne dla personelu, które obecnie znajdują się przy ulicy Leśnej oraz na fragmencie ulicy Długiej.
Praktycznie cała zabudowa została zaprojektowana w stylu neogotyckim, co dodaje wyjątkowego charakteru całemu kompleksowi. Otoczenie budynków wyróżnia się szlachetnym drzewostanem, a przestrzeń przekształcono w sposób, który wprowadza alejki, kiedyś pełne spacerujących pacjentów i personelu. Po zakończeniu II wojny światowej w bezpośrednim sąsiedztwie szpitala wzniesiono osiedla zarówno wielorodzinne, jak i jednorodzinne, co wpłynęło na rozwój urbanistyczny tego obszaru.
W rejestrze zabytków wojewódzkich znajdują się następujące obiekty:
- pawilony dla chorych,
- gmach dyrekcji,
- kościół, obecnie filialny pw. Podwyższenia Krzyża Św.,
- cmentarz,
- kostnica,
- wieża ciśnień,
- pralnia,
- lodownia,
- mieszkania personelu,
- kuchnia,
- park szpitalny.
Przypisy
- W. Dramowicz, Obrzyce, dzieje szpitala, Międzyrzecz 2004 r., s. 9.
- Grenzmark Posen-Westpreußen. Administrative Neuordnungen nach der nationalsozialistischen Machtübernahme.
- Obrawalde. Fotos des ehemaligen Landeskrankenhauses.
- Międzyrzecz i okolice, pod. red. T. Łuczak, D. Matyaszczak, Międzyrzecz–Gorzów 1998 r., s. 159.
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 29. [dostęp 27.01.2013 r.]
- Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części 2015. ksng.gugik.gov.pl. [dostęp 29.01.2018 r.]
- Urzędowe nazwy miejscowości 2012, 2015. ksng.gugik.gov.pl. [dostęp 29.01.2018 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
Ratusz w Międzyrzeczu | Wieża ciśnień w Międzyrzeczu | Międzyrzecz (stacja kolejowa) | Obwodnica Międzyrzecza | Zamek w MiędzyrzeczuOceń: Obrzyce